De Dag van de Doden
Binnenkort is het opnieuw Allerheiligen en Allerzielen, een moment om stil te staan bij onze dierbare overledenen, een bezinningsmoment dat we in sereniteit vieren. Maar dat is niet overal zo! In Mexico bijvoorbeeld vieren ze het heengaan van de voorouders net heel uitbundig. Zij vieren dan immers hun ‘Dia de los muertos’, de Dag van de Doden. Ze geloven dat de geesten van de overledenen op die dagen terug komen. Griezelig? Helemaal niet. Lees het in dit geestig artikel.
Laat ons beginnen bij het begin. Dia de los muertos is géén Halloween. De Dag van de Doden is een Mexicaanse feest- en herdenkingsdag. Gedurende drie dagen vieren Mexicanen een heel vrolijk en kleurrijk feest ter nagedachtenis van hun overleden geliefden. Maar het is meer dan dat. Het is een heilig feest waarbij de voorouders uitbundig worden herdacht. Het is een heilige herinnering en een heilige getuigenis van de vreugden en het verdriet van de voorouders.
Dame van de Dood
De Dag van de Doden is ontstaan uit de tradities van Meso-Amerikaanse indianenvolkeren en wordt tegenwoordig gevierd op 1 en 2 november. Maar dat is niet altijd zo geweest. Oorspronkelijk vereerden de Azteken en de Maya hun doden in de negende maand van de Azteekse kalender, wat overeenkomt met onze huidige maand augustus. Na de inval van de Spanjaarden en de daaraan gelinkte invoer van het katholicisme, besliste de kerk om het ‘heidense’ feest te verplaatsen en samen te laten vallen met de katholieke Allerheiligen en Allerzielen.
Het oorspronkelijke feest duurde wel een maand
Het oorspronkelijke feest duurde wel een maand, de eerste helft van de maand was het feest van de overleden kinderen, de Miccailhuitontli, en de tweede helft als Huey Miccailhuitontli, of Feest van de zeer gerespecteerde overledene (volwassenen).
De festiviteiten zouden gewijd geweest zijn aan de godin Mictecacihuatl, de ‘Dame van de Dood‘. Zij was de koningin van de onderwereld ‘Mictlan’, waar zij samen met haar man ‘Mictlantecuhtli’ heerste over het leven na de dood.
In mindere mate wordt de Dag van de Doden ook in de rest van Latijns-Amerika, de Verenigde Staten en de Filipijnen gevierd. De Dag van de Doden werd in 2003 uitgeroepen tot immaterieel cultureel erfgoed van de mensen en staat vermeld op de Lijst van Meesterwerken van het Orale en Immateriële Erfgoed van de Mensheid van UNESCO.
Geestig weerzien
In Mexico gelooft men dat, (net zoals bij Halloween trouwens, zie ons artikel over ‘Halloween’), in de periode tussen 31 oktober en 2 november de ‘grens’ tussen onze wereld en de wereld van de geesten dunner is dan normaal, waardoor geesten terug op aarde kunnen komen om deze dag met hun families te vieren.
De Dag van de Doden wordt gedurende twee dagen gevierd: op 1 november eert men kinderen en baby’s. Deze dag staat bekend als ‘Día de los Santos Inocentes’ of Dag van de Onschuldigen. De geesten van alle overleden kinderen komen een hele dag terug op aarde om bij hun geliefde familie te zijn. Ze noemen deze kindergeesten ‘Angelitos’, wat ‘engeltjes’ betekent.
Geesten komen terug om met hun families te vieren
Op 2 november gelooft men dat de volwassenen terug komen en deze dag staat bekend als ‘Día de Muertos’ (Dag van de Doden) en ‘Día de los Fieles Difuntos’ (Dag van de Getrouwe Doden). Op deze dag wordt de Dag van de Doden het grootst gevierd. De Mexicanen bereiden voor hen allerlei dingen voor om ze opnieuw te verwelkomen op aarde.
Niet getreurd
Mexicanen treuren niet graag over de doden, ze vinden dat er gevierd moet worden. Ze herdenken overleden familieleden en vrienden die tijdens deze dagen terugkomen met eten en spullen die de doden het liefst om zich heen hadden tijdens hun leven. Ze geloven dat de doden elk jaar weer op het zelfde tijdstip bij hen langskomen. Ze voelen zich op deze dagen weer even herenigd met hun overleden dierbaren. Het is daarom heel erg belangrijk voor hen om er elk jaar een groot en liefdevol feest van te maken.
Gedurende het hele jaar bereidt men zich voor op het festival, men verzamelt goederen die men aan de doden zal offeren. In elk huis vind je op de Dag van de Doden speciaal gemaakte altaars waarop offers geplaatst worden. In Mexico noemen ze dit ‘ofrendas‘. Deze offers bestaan uit kaarsen, wierook, bloemen, fruitmanden, het lievelingseten van de overledene en een speciaal soort brood dat op deze dag wordt gemaakt, genaamd ‘pan de muerto‘, wat brood van de dood betekent. Voor de Dag van de Doden op 1 november worden er ook speelgoed en snoep bij de offers toegevoegd en voor de volwassenen worden er de dag erna sterke drank en sigaretten op het altaar geplaatst. Ook mag een glas met water niet ontbreken, de Mexicanen zeggen dat de geesten dorst krijgen van hun reis naar de aarde.
Sugar Skulls
Typisch voor dit Mexicaans feest zijn de talrijke schedels en skeletten die je overal ziet. Ze staan symbool voor de wedergeboorte. Vaak zie je een brede lach op het skelet, omdat iedereen deze dag blij is om te worden herenigd met de doden. Deze schedels mogen niet ontbreken op het altaar. Sommige schedels worden gemaakt van chocolade of suiker (sugar skulls) en worden ook wel eens opgegeten. De traditie om de schedels uit suiker te vervaardigen, ontstond in de 17e eeuw. Toen waren families meestal arm, maar suiker was er wel in overvloed. Daarom begon men de skulls in suiker te maken. De mensen hadden immers geen geld om dure kerkdecoraties te kopen. De schedels worden op het graf geplaatst of thuis op het altaar, zodat de geest de weg terug naar huis zou kunnen vinden. Elke suikerschedel stond voor een verloren dierbare waarvan de ziel niet meer op aarde is.
Graveyard party
Wij vinden het best wel griezelig op een begraafplaats, maar Mexicanen maken er tijdens dit feest een heuse openluchtparty van. De begraafplaatsen worden overspoeld met mensen in die periode. Begraafplaatsen en grafzerken worden helemaal schoon en mooi gemaakt ter voorbereiding aan de Dag van de Doden. Vanaf 31 oktober, bij ons Halloween avond dus, vieren mensen feest op de begraafplaatsen. De traditie bestaat eruit om het graf te versieren met brandende kaarsen, kleurrijke bloemen als cempaxochitl (goudsbloemen), schedels enz. Deze ‘wake’ duurt de hele nacht door. Mensen brengen hun tuinstoelen mee terwijl ze favoriete anekdotes en herinneringen aan speciale dagen met grootouders en ouders aan elkaar vertellen. Het is zowel een verdrietige als een vreugdevolle tijd wanneer gebeden en gezongen wordt en herinneringen worden opgehaald.
Pracht en praal
Tijdens deze dagen worden ook grote optochten en parades gehouden. Iedereen gaat verkleed als skelet over straat en je ziet overal skelettengezichten, de meeste met mooie versiersels, blinkers en kleurtjes. Overal wordt gezongen en gedanst. Ook praalwagens worden ingezet. Er wordt niets ontzien om in pracht en praal te vieren. Mexicanen kijken dan ook heel erg uit naar dit feest. Het is natuurlijk wel een heel duur feest. Sommige families investeren heel veel geld hierin. Ze willen namelijk dat de geesten zo warm mogelijk worden verwelkomd en dat het hen aan niets ontbreekt tijdens deze dagen. Ze geloven immers dat de offers ervoor zorgen dat de geesten hun zullen blijven beschermen en altijd dicht bij hen zullen blijven.
Respect voor traditie
Mexicanen hechten erg veel belang aan het in stand houden van deze traditie, die ook door andere volkeren overgenomen wordt, waarbij de symboliek echter vergeten wordt.
Daarom vragen zij het volgende: “Met respect, ik vraag je alsjeblieft in gedachten te houden dat de Mexicaanse Dia de Muertos een Mexicaanse inheemse cultuur-specifieke religieuze viering is. Ik realiseer me dat er andere landen zijn (waaronder China, Ierland, Groot-Brittannië) die zich houden aan wat op het eerste gezicht een soortgelijk gebruik lijkt te zijn, maar die vieringen hebben niet dezelfde oorsprong of unieke uitdrukking als de onze. Daarbuiten gebruikt, zoals tijdens een viering van de winterzonnewende of een ander niet-Dia De Muerto-evenement, kan als respectloos worden beschouwd, vooral als het wordt gedaan door iemand die geen lid is van de Mexicaanse en Mexicaans-inheemse gemeenschap. Hiermee bedoel ik het nemen van een of meer elementen van dit cultureel-spirituele ritueel en het gebruiken ervan in een andere context dan waarvoor het bedoeld was. Wanneer er veranderingen worden aangebracht in een culturele traditie, of deze wordt verduisterd, begint de erosie van haar kracht en schoonheid.
Je houdt van Dia de Muertos omdat het oud en speciaal is. Laten we er samen aan werken om dat zo te houden. Help deze heilige viering te beschermen.” (Maestra Grace)
—————————————————————————-
Bekijk hier een kort filmpje van National Geographic over Dia de los Muertos: https://www.youtube.com/watch?v=_sSawpU81cI
Een hele mooie animatiefilm over Dia de los Muertos is de film ‘Coco’. Het bekijken meer dan waard!
Bronnen: Wikipedia, https://www.curanderismo.org/post/honoring-the-ancestors-on-dia-de-muertos, https://www.rememberme.nl/inspiratie/uitvaartzorg-en-rituelen/uitvaartrituelen-in-andere-culturen